BKN zijn de omgevingscondities die zorgen voor een gezond leefgebied, en daarmee het voorkomen van algemene soorten in het bebouwd en landelijk gebied. Werken aan BKN vraagt inzet, kennis en samenwerking van meerdere partijen en typen organisaties. Het Deltaplan Biodiversiteitsherstel heeft – mede op verzoek van het ministerie van LVVN - de rol op zich genomen om de kennis van partijen te bundelen en samen te werken in de ontwikkeling van het Kennisdocument Basiskwaliteit Natuur (Meesters et al., 2024). Het doel van dit kennisdocument is om eenduidigheid te scheppen over de basisprincipes, de beschikbare kennis in kaart te brengen en de kennishiaten te identificeren. Het kennisdocument biedt daarmee de basis om verder te bouwen aan de ontwikkeling van BKN. Aanvullend hierop zijn de bestaande kennis en tools opgenomen als thema in de Toolbox voor Biodiversiteit van het Deltaplan Biodiversiteitsherstel en is er een helpdesk voor vragen ingesteld.

Voortbouwend op het Kennisdocument is in de tweede helft van het jaar het kennistraject BKN van start gegaan. Tijdens dit 4-jarige traject zal onder andere worden gewerkt aan de uitwerking van de condities en landschapstypen voor het bebouwd en landelijk gebied, het opnemen van BKN in het beleid, kennis over maatregelen en monitoring. Daarnaast zullen er verschillende webinars en evenementen worden georganiseerd en e-learnings ontwikkeld.

Het eerste product zal in de zomer van 2025 worden opgeleverd, bestaande uit een rapport voor de BKN-condities in het bebouwd gebied (gecoördineerd door het Deltaplan Biodiversiteitsherstel). Dit rapport maakt concreet welke condities nodig zijn voor BKN, en geeft een eerste advieswaarde om naartoe te werken. De kennis uit dit rapport vormt de basis voor de Biodiversiteitplanner, en zal worden getoetst in de officiële BKN-pilots die worden gecoördineerd vanuit LVVN en consorten.

Mede vanuit het Aanvalsplan zijn door het Deltaplan Biodiversiteitsherstel in 2024 negen projecten ondersteund bij een collectieve subsidieaanvraag én aanleg van landschapselementen. In november startten de projecten, van verschillende consortia van boerencollectieven, landschapsorganisaties en natuurverenigingen, met de aanleg van meer dan 350 kilometer aan landschapselementen, verspreid over zeven provincies in Nederland. Met deze initiatieven wordt een belangrijke stap gezet in het versterken van de biodiversiteit en het verduurzamen van het cultuurlandschap.

Vanuit de werkgroep Handelingsperspectief en Beleid van het Aanvalsplan is er in 2024 een advies over de monitoring van groenblauwe dooradering gepubliceerd. Om te achterhalen welke landschapselementen al aanwezig zijn in een gebied (bijvoorbeeld provincie, waterschap of gemeente), is monitoring noodzakelijk. Hierdoor kan de voortgang naar 10% GBDA in kaart worden gebracht. Zulke inzichten helpen om draagvlak bij betrokken partijen te behouden en te versterken. In dit advies staan verschillende niveaus van monitoring omschreven, en een concreet voorstel om te komen tot een landsdekkende, uniforme registratie van landschapselementen.

In 2024 werd het thema ‘Basiskwaliteit Natuur’ (BKN) toegevoegd en er worden regelmatig nieuwe tools toegevoegd over dit onderwerp. Daarnaast is er nog een helpdesk opgezet om organisaties te helpen wanneer ze vragen hebben over BKN. Dit maakt dat de Toolbox is uitgegroeid tot het centrale BKN-informatiepunt.

Het thema Landschapselementen, ook toegevoegd in 2024, richt zich op het herstel van het cultuurlandschap. Hier lees je over hoe je door het aanleggen van elementen zoals houtwallen, poelen en natuurvriendelijke oevers bij kunt dragen aan het versterken van de biodiversiteit én aan klimaatadaptatie. Deze ontwikkeling sluit mooi aan bij het Aanvalsplan Landschap.

De belangrijkste verandering van het afgelopen jaar was de integratie van de Toolbox in de vernieuwde website van het Deltaplan Biodiversiteitsherstel. Hierdoor ontstonden er volop mogelijkheden om de gebruiksvriendelijkheid te verbeteren en de koppeling met lopende kennistrajecten te versterken. Dit leidde direct tot aanzienlijk meer websiteverkeer en een veel overzichtelijkere navigatiestructuur. Na deze moderniseringsslag richten we ons in 2025 op het verder uitbouwen van de bestaande thema’s en het toevoegen van nieuwe functionaliteiten. Zo wordt er onder meer gekeken naar de invoering van een filterfunctie, waarmee gebruikers de juxiste tools nog sneller kunnen vinden.

De Biodiversiteitplanner wordt een tool waarmee gemeenten, adviesbureaus en andere organisaties inzicht kunnen krijgen in de status van de biodiversiteit van hun locatie en helpt maatregelen te identificeren die kunnen bijdragen aan het vervullen van hun groene ambities voor die plek. De tool bundelt de beschikbare data van verschillende kennisinstellingen, Atlas Natuurlijk Kapitaal en gebiedsgegevens over condities en randvoorwaarden die gelden voor specifieke gebieden. Hierbij wordt ook gekeken naar de ecologische randvoorwaarden die nodig zijn voor Basiskwaliteit Natuur. Op basis van deze gebundelde informatie kan de gebruiker ook meteen een eerste advies krijgen over mogelijke maatregelen of vervolgstappen die op een locatie genomen kunnen worden om de biodiversiteit te versterken.

De Biodiversiteitplanner zal als webtool publiekelijk worden aangeboden. De gebruiker zal in een aantal stappen aan de hand worden genomen door de applicatie. Als eerste kiest de gebruiker de locatie waar ze advies over wil ontvangen. Deze kan in het stedelijk of landelijk gebied liggen. Het systeem zal daarbij de betreffende landschapstypen en bijbehorende condities opzoeken. Aan de hand hiervan worden kansen voor verbetering en de daarbij passende maatregelen bepaald. Deze analyse resulteert uiteindelijk in een overzicht van maatregelen, gerangschikt op prioriteit. De gebruiker kan met deze lijst aan de slag met het uitwerken van een plan van aanpak om groene ambities in het betreffende gebied te vervullen. Eind 2026 moet de Biodiversiteitplanner gereed zijn voor gebruik.

Agroforestry – het integreren van bomen en struiken in landbouwsystemen – biedt veel potentie voor biodiversiteitsherstel, klimaatadaptatie en waterbeheer. Toch blijft de toepassing in Nederland achter. Momenteel bestaat slechts 3% van het landelijk gebied uit groenblauwe dooradering, terwijl 10% het streefdoel is.

Het rapport benoemt knelpunten zoals gebrekkige financiële langetermijnsteun, onduidelijke regelgeving en een beperkte plek voor agroforestry binnen het Gemeenschappelijk Landbouwbeleid (GLB). Tegelijkertijd wijst het op kansen: met een beter afgestemd subsidiesysteem, erkenning binnen de GLB-eco-regeling en ondersteuning bij implementatie, kunnen boeren worden gestimuleerd om landschapselementen op te nemen in hun bedrijfsvoering.

De bevindingen zijn samengevat in een uitgebreid rapport én een bijbehorende factsheet van Wageningen University & Research, als onderdeel van een bredere reeks agroforestry-publicaties. Deze inzichten vormen belangrijke bouwstenen voor beleidsontwikkeling en praktijkgerichte ondersteuning op weg naar een veerkrachtiger, biodiverser landschap. Komende periode gaat het Wereld Natuur Fonds aan de slag met het advies uit het rapport, met de focus op het ondersteunen van individuele bedrijven en het ontwikkelen van bedrijfsplannen en –ontwerpen voor agroforestry. 

Na een thematische editie in 2023 waarin het fonds met steun van het Dinamo Fonds, gericht was op het versterken van plasdrasgebieden voor weidevogels, werd dit jaar gekozen voor een bredere aanpak. Met ondersteuning van het Wereld Natuur Fonds lag de focus op het versterken van de groenblauwe dooradering in het landschap en het vergroten van de biodiversiteit in de stedelijke omgeving.

Voor deze ronde was €50.000 beschikbaar, met een maximale bijdrage van €10.000 per project. De zes geselecteerde initiatieven laten zien hoe betrokkenheid op lokaal niveau leidt tot creatieve en kansrijke oplossingen voor biodiversiteitsherstel.

Met het Innovatiefonds blijft het Deltaplan Biodiversiteitsherstel ruimte bieden aan pioniers die met concrete acties bijdragen aan het herstel van biodiversiteit in stad én land.

Het raamwerk stelt waterschappen in staat om biodiversiteitsdoelen te formuleren en maatregelen te implementeren die bijdragen aan een gezonde leefomgeving. Belangrijk hierbij is het behoud van algemene soorten en het behalen van doelen van de Kaderrichtlijn Water (KRW). Het rapport introduceert kritische prestatie-indicatoren (KPI's) en een systematische aanpak, waarmee waterschappen hun beleid en beheer effectiever kunnen afstemmen op biodiversiteitsdoelen. Het rapport van STOWA is met medewerking van het Deltaplan Biodiversiteitsherstel en LIFE IP All4Biodiversity opgesteld.

Met deze tweede versie van het raamwerk is een belangrijke stap gezet richting praktische toepasbaarheid. Waar de eerste versie nog indicatoren voor aquatische en terrestrische biodiversiteit miste, is deze versie uitgebreid en aangescherpt. Dit sluit naadloos aan bij het concept Basiskwaliteit Natuur. Met het Raamwerk Biodiversiteit 2.0 hebben waterschappen een praktisch instrument in handen om biodiversiteitsherstel verder te integreren in hun beleid en praktijk.